Gave Kim Yazdı? Bir Kahramanlık Mitinden Sahneye Uzanan Yol
Bir metnin peşine düşmeyi severim. Hele ki başlığı tek bir sorudan ibaretse: “Gave kim yazdı?” Bu soruyu ilk gördüğümde, yalnızca bir isim aramadığımı biliyordum; bir kökeni, bir edebi niyeti ve bugünden yarına uzanan bir ihtimali de arıyordum. O hâlde gelin, birlikte bu iz sürüşe çıkalım—kısacık bir cevapla başlayıp derine dalalım.
Kısa Cevap, Büyük Hikâye
Gave, Tanzimat dönemi yazarlarından Şemseddin Sami’nin kaleme aldığı bir tiyatro oyunudur. 1877’de Tasvir-i Efkâr Matbaası’nda yayımlanır ve yazarın sahne yazarlığı çizgisinde özel bir yerde durur. ([tees.yesevi.edu.tr][1])
Köken: Şehnâme’nin Demirci Kahramanından Tiyatroya
“Gave” adı, İran mitolojisinin ve Firdevsî’nin Şehnâme’sinin efsanevi demircisi Kave (Gâve)’den gelir. Efsane; zalim hükümdar Zahhâk (Dahhâk)’a karşı başkaldıran bir zanaatkârın, belindeki önlüğü bayrak yaparak halkı etrafında toplamasını anlatır. Şemseddin Sami’nin oyunu, bu direnç mitini sahne estetiğiyle yeniden kurar; zulme karşı adalet arayışını, tiyatronun kolektif duygusuna taşır. ([Vikipedi][2])
Neden Şemseddin Sami İçin Önemli?
Tanzimat’ın “yeni form” arayışlarında roman ve tiyatro başroldedir. Şemseddin Sami, edebiyatta dil ve biçim meseleleri kadar kamusal bilinç üretme derdindedir. “Gave” bu niyetin dramatik düzlemdeki karşılığıdır: Tarihsel-mitolojik bir malzeme, çağdaş bir siyasal ve ahlaki tartışmanın turnusol kâğıdına dönüşür. Nitekim araştırmalar, “Gave”nin yazarın yayımlanan son tiyatro eseri olarak ayrıcalığını vurgular. ([artizan][3])
Bugüne Yansıması: Mit, Medya ve Meydan
Peki neden bugün “Gave”yi konuşmalıyız? Çünkü “Gave” yalnızca bir kahraman değildir; kolektif hafızanın kodudur.
Sahnede: Yeni yorumlarla sahneye uyarlanabilecek güçlü bir çatışma barındırır: Birey mi, iktidar mı? Korku mu, onur mu?
Sınıfta: Edebiyat, tarih ve vatandaşlık derslerinde “mitin güncellenmesi” başlığında tartışma zemini sunar.
Ekranda: Kısa video formatları, podcast anlatıları, interaktif web-senaryoları… “Gave”nin sembol dili, bugünün medya ritmine şaşırtıcı derecede uyumludur.
Kamusal dilde: Adalet, hak ve temsil kavramları tartışılırken “Gave” bir mecaz bankası gibi çalışır.
Bu bağlam, oyunun Firdevsî kaynaklı damarını—yani direniş ve adalet temasını—çağdaş etik ve siyaset felsefesiyle buluşturur. ([Vikipedi][2])
Beklenmedik Alanlar: Veri, Oyun ve Yapay Zekâ
“Gave”yi yalnızca edebiyata hapsetmeyelim; geleceğin yaratıcı endüstrileriyle yan yana düşünelim:
Oyun Tasarımı: “Gave”nin isyan anlatısı, seviye tasarımı ve ahlaki seçim mekanikleri için ideal bir çekirdek olabilir. Oyuncu, korku ve cesaret arasında salınan kararlarla kendi “Gave anı”nı yaratır.
XR/Metaverse: Anlatının meydanı, sanal kamusal alanlarda etkileşimli performanslara dönüşebilir; oyuncu-katılımcı, dijital kalabalık içinde “bayrağı” gerçekten kaldırır.
Yapay Zekâ Destekli Edebiyat: Şemseddin Sami’nin oyun yapısını veri olarak düşleyelim: Karakter çatışmaları ve tiradlar, LLM tabanlı dramaturji araçlarına eğitim verisi olur; genç yazarlar alternatif sahnelemeler üretir.
Dijital Beşerî Bilimler: “Gave” metninin farklı baskıları ve sahne uyarlamaları, ağ analizleri ve duygu madenciliği ile haritalanabilir; mitin çağlar içindeki duygulanım rotası görünür hâle gelir.
“Gave”nin Etiği: Direnişin Estetiği
“Gave”nin özünde, ahlaki bir yön bulma arzusu yatar. Bireyin içindeki titreşim—“Doğru olan nedir?”—seyirciye bulaşır. Bu estetik, yalnız sloganla değil hikâye ile işler: Kişisel kayıp, toplumsal eşiğe dönüşür; korku, dayanışmayla yer değiştirir. Bu yüzden “Gave”yi güncel hâle getiren, yalnız politik göndermeler değil; insanın güç karşısındaki kırılganlığı ve onurudur. ([Vikipedi][2])
Geleceğe Dair Sorular (Sizi Yorumlara Çağırıyorum)
“Gave”yi bugünün sahnesine taşısak, hangi mekânsal tasarımla oynardınız: boş bir meydan mı, dar bir atölye mi?
Oyunun merkezindeki “bayrak” bugün hangi nesneye dönüşür: bir kod satırı, bir poster, bir dijital rozet?
Genç izleyiciye ulaşmak için “Gave”yi hangi formatta anlatırdınız: mini dizi, podcast draması, interaktif roman?
Ve en kritik soru: “Gave”ye hak ettiği çağdaş yorumu kazandırmak için hangi sanat disiplinlerini bir araya getirmeliyiz?
Son Söz: Cevap Bir İsim, Yolculuk Bir Ufuk
“Gave kim yazdı?” sorusunun cevabı net: Şemseddin Sami. Fakat bu ismin işaret ettiği dünya, tek bir kapağa sığmayacak kadar geniş. “Gave”, mitin gücünü tiyatronun kolektif nefesiyle birleştiriyor; geçmişten aldığı adalet kıvılcımını bugünün ve yarının mecralarına taşıyor. Belki de şimdi yapılması gereken, bu kıvılcımı birlikte büyütmek: sahnede, ekranda, oyunda, sınıfta… Nerede bir hikâye ihtiyacı varsa, orada.
> Not düşelim: “Gave”nin Şemseddin Sami’ye ait bir tiyatro oyunu olduğu ve kahramanın Firdevsî’nin Şehnâme’sindeki Kave (Gâve) efsanesinden beslendiği bilgileri için bakınız. ([tees.yesevi.edu.tr][1])
[1]: https://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/gave-semsettin-sami-tees-1512?utm_source=chatgpt.com “Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü – Ahmet Yesevi University”
[2]: https://tr.wikipedia.org/wiki/Demirci_Kave_Efsanesi?utm_source=chatgpt.com “Demirci Kave Efsanesi – Vikipedi”
[3]: https://www.art-izan.org/artizan-arsivi/semseddin-sami-ve-gave-piyesi/?utm_source=chatgpt.com “Şemseddin Sami Ve Gave Piyesi – artizan”